คุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ เป็นสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 5 ยุคต้น ซึ่งมีรูปทรงเป็นแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมยุโรป หรือทรงขนมปังขิง ซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยนั้น หลังคามุงด้วยไม้เรียกว่า “ไม้แป้นเกล็ด” ไม่มีหน้าจั่วเป็นแบบหลังคาเรือนปั้นหยา มีมุขสี่เหลี่ยมยื่นออกมาด้านหน้าของตัวอาคาร หลังคามุขมีรูปทรงสามเหลี่ยม ทั้งปั้นลม และชายคาน้ำรอบตัวอาคาร ประดับด้วยไม้แกะฉลุสลักลวดลายอย่างสวยงาม ซึ่งเป็นฝีช่างชาวจีน ที่มีชื่อเสียงในสมัยนั้น มุขด้านหน้าตัวอาคารแต่เดิมมี บันไดขึ้นลงทั้ง 2 ด้าน คือด้านทิศเหนือและด้านทิศใต้ (ปัจจุบันรื้อออกแล้ว) คงเหลือบันไดขึ้นลงเฉพาะด้านหน้า และด้านหลังเท่านั้น ตัวอาคารสร้างด้วยอิฐถือปูน มี 2 ชั้น ไม่มีการฝังเสาเข็ม แต่ใช้ไม้ซุงท่อน ส่วนใหญ่เป็นไม้แก่น ไม้แดง และไม้เนื้อแข็ง รองรับฐานเสาทั้งหลัง ภายใต้ตัวอาคารซึ่งสูงจากพื้นดินประมาณ 2 เมตร มีห้องสำหรับคุมขัง ข้าทาส บริวาร ซึ่งกระทำความผิด จำนวน 3 ห้อง
คุ้มเจ้าหลวงเก่าหลังนี้ มีความหรูหรา สง่างามและโอ่โถงมาก มีประตู 72 บาน ซึ่งความงามของลวดลายฉลุไม้ด้านบนกรอบเช็ดหน้า ปัจจุบันคุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ ดูแลและบำรุงรักษาโดยกองการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม องค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่ โดยเปิดให้เป็นพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ ของนักเรียน นิสิต นักศึกษา และประชาชนทั่วไป เข้าชมเพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา โดยองการบริหารส่วนจังหวัดแพร่ จัดเจ้าหน้าที่ไว้อำนวยความสะดวกสำหรับผู้สนใจเข้าชมทุกวัน คุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ เป็นอาคารชนะเลิศสถาปัตยกรรมดีเด่น ปี 2540 และเป็นแหล่งศึกษาประวัติเมืองแพร่ที่น่าสนใจ ยังมีคุกเก่าที่อยู่ใต้ถุนอาคารให้ได้ชม ก่อนเข้าชมภายในคุกใต้ดิน เขาให้เดินถ้อยหลังเข้านะครับ เป็นเคล็ดจะได้ไม่ติดคุก จุดที่น่าสนใจมากจุดหนึ่งคงเป็น ภายในเป็นห้องใต้ดิน มีห้องสำหรับคุมขัง ข้าทาส บริวาร ซึ่งกระทำความผิด ทั้งหมด 3 ห้องใหญ่ ด้านในจะมีภาพถ่ายจัดไว้ให้ความรู้ เกี่ยวกับการลงโทษสมัยอดีตมีอย่างไรกันบ้าง ห้องต่าง อย่างเช่นห้องกลาง ใช้เป็นที่คุมขังข้าทาสบริวารที่กระทำความผิดร้ายแรง อันนี้น่ากลัวมากดูเหมือนมีศาลตั้งอยู่ข้างใต้ด้วย เพราะจะเป็นห้องที่ไม่มีแสงสว่างเข้าไปได้ บรรยากาศน่ากลัวมาก ส่วนอีก 2 ห้อง ปีกซ้ายและปีกขวา มีช่องแสงจากหน้าต่างๆเล็กๆ ให้แสงสว่างเข้าไปได้บ้างใช้เป็นที่คุมขังผู้มีความผิดชั้นลหุโทษ คุกใต้อาคารคุ้มเจ้าหลวงใช้เป็นที่คุมขังนักโทษมายาวนานกว่า 50 ปี จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ประกาศเลิกทาส คุกทาสแห่งนี้เลยกลายมาเป็นที่คุมขังนักโทษทั่วๆ ไปของเจ้าเมือง หรือข้าหลวง ในสมัยต่อๆมา จนกระทั่งมีการสร้างเรือนจำเมืองแพร่ขึ้น คุกทาสอันยาวนานของคุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่จึงว่างลง คุ้มเจ้าหลวงเคยใช้เป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ เมื่อคราวที่เสด็จมาเยี่ยมเยียนราษฎรจังหวัดแพร่ ในระหว่างวันที่ 15-17 มีนาคม 2501 และได้รับพระราชทานรางวัล จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีให้ เป็นสถาปัตยกรรมดีเด่นประเภทอาคารสถาบันและสาธารณะ
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพจาก
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น